Yapı Malzemelerinin Yangın Sırasındaki Davranışları ve Duman Kontrolün Hayati Rolü

Yapı Malzemelerinin Yangın Sırasındaki Davranışları ve Duman Kontrolün Hayati Rolü

Yangınlar, genellikle küçük bir kılavuzla başlar ancak yapı malzemelerinin özellikleri, bu kılavuzların hızla bir felakete dönüşmesine neden olabilir. Önce İş Güvenliği ve İSG Medya olarak hazırladığımız bu detaylı analizde, yapı malzemelerinin yanma sırasındaki harcamaları ve duman kontrolünün kritik tutarlarının ele alınması.

Yangınlarda Malzemelerin Rolü

Yangınların büyümesinde ve tedavisinde kullanılan bileşenler bir rol oynar. Modern yapı malzemeleri, estetik ve maliyet toplama sağlasa da bazı kolay tutuşabilir ve hızlı bir şekilde hızla erimeye yol açabilir. İstatistikler, yangınlarda can kayıplarının ve sakatlıkların büyük çoğunluğunun alevlerden değil, duman ve saklanan gazlardan kaynaklandığını gösteriyor. Bu nedenle, bir malzeme yalnızca yanıp sönmedi, ne kadar duman alındı, bu dumanın ne kadar saklandığı ve görüş mesafesini nasıl kestiği kritik önem taşıyor.

Malzemelerin Yangına Tepkisini Belirleyen Faktörler

Bir malzemenin oluşmasına nasıl tepki vereceği, birkaç temel faktöre bağlıdır:

• Tutuşma kolaylığı : Malzeme ne kadar çabuk alev alıyor?
• Alev hızı : Yangın malzemesi üzerinde ne kadar hızlı ilerliyor?
• Isı üretimi : Yanarken ne kadar ısı ortaya çıkıyor?
• Duman üretimi : Ne kadar ve ne tür duman çıkıyor?

Ayrıca malzeme ısı iletkenliği ve genleşme özellikleri de yanma sırasındaki davranışı etkiler. Bu değişkenler, hem malzeme miktarını hem de binanın genel bilgilerini belirler.

Yapı Malzemelerinin Yangın Sınıflandırması

Avrupa Birliği ve Türkiye'deki yapı malzemeleri, flaş tepki performanslarına göre sınıflandırılır. Bulabildiği, akredite laboratuvarlarda yapılan standart testlerle belirlenen ve özellikleri A1'den F'ye kadar bir skalada kullanılan:

• A1 : Hiç yanmaz, yangına katkı sağlamaz (ör. taş yünü).
• F : Çok kolay yanma veya performansı belirlenememiştir.
• FL eki : Döşemelerde kullanılan malzemeler (zemin) için kullanılır.

Bunun yanı sıra, duman üretimi (S) ve damlama (D) özellikleri de sınıflandırılır:

• S1, S2, S3 : Duman üretim düzeyi; S1 çok az, S3 yoğun duman anlamına gelir. Özellikle kaçış yollarında S1 sınıfı şekilleri tercih edilir, çünkü yoğun duman görüşünü engelleyerek çıkışı bulmayı zorlaştırır.
• D0, D1, D2 : Damlayan parçalar; D0 damlama olmaz, D2 ise yoğun damlama anlamına gelir. Erimiş damlacıklar, çoğalı başka parçalara sıçrayabilir.

Yaygın Yapı Malzemelerinin Yangın Performansı

• Beton : A1 sınıfı, yanmaz. Ancak yüksek donanımlar çatlayabilir ve taşıma gücü kaybedilebilir.
• Çelik : Yanmaz, ancak ısıyı iyi iletir ve 500-600°C'de taşıma işlemi devam eder. Bu nedenle koruma sağlanır.
• Tuğla : Yüksek ısıda pişirilebildiği için dayanıklıdır, ancak harç miktarı önemlidir.
• Ahşap : D sınıfı, yanıcıdır. Ancak kalın kesitli ahşaplar, kabuğun kömürleşmesiyle iç kısmı bir süre çoğalır ve beklenenden daha uzun süre dayanabilir.
• Yalıtım Malzemeleri :
  • İnorganik (cam yünü, taş yünü) : A1 sınıfı, yanmaz ve ısıya dayanıklıdır.
  • Organik (EPS, XPS, poliüretan) : Gösterişli E sınıfı, kolay yanar, yoğun ve elde edilen duman üretir, damlama yapabilir.

Kaplama Malzemeleri

• Alçı : İçindeki kristal su sayesinde patlamayı geciktirir.
• Seramik : Yüksek ısıya dayanıklıdır.
• Cam : Isı ve basınçla patlayabilir, tehlike yaratabilir.
• Alüminyum :Yaklaşık 600°C'de erir ve dayanıklılığını sağlar.

Duman: Görünmez Katil

Yangınlarda asıl tehlike, duman ve içinde bulunan gazlardır. Duman, iki temel etki kaybıdır:

1. Görüşü sıfıra indirir : Çıkış yollarını açmak imkansız hale gelir, panik art Uptodown
2. Zehirli gazlar : Karbonmonoksit (CO) gibi gazlar, kandaki oksijeni bloke ederek birkaç nefeste bilincini kaybedebilir. Bazı özellikler siyanür gibi eklenmiş gazlar da üretilebilir.

Duman Kontrol Sistemleri

Dumanın kontrol markalarının toplanması, üretici güvenliğinin temel taşlarından biridir. Amaç, kaçış yollarını dumansız tutmak, itfaiye müdahalesini dağıtmak ve parçanın bölünmesini sağlamaktır. Başlıcaları:

• Duman perdeleri : Tavan seviyesindeki dumanı bir alanda toplar, bozulmaları engeller.
• Yangın ve duman damperleri : Yangın damperleri ısıyı algılayarak kapanır, duman damperleri ise dedektör sinyaliyle duman geçişini önler.
• Basınçlandırma sistemleri : Kaçış merdivenleri ve asansör kuyuları gibi alanlarda temiz hava basılarak pozitif basınçlar (en az 50 paskal) oluşturulur, duman girişi engellenir.
• Duman tahliye sistemleri : Doğal (çatı kapakları) veya mekanik (fanlar) çıkıştan dışarıya atılır. Özellikle atrium gibi büyük hacimli bölgelerde kritik öneme sahiptir.

Sonuç: Bütüncül Bir Yaklaşım Şart

Yangın güvenliği, doğru bölme seçimi, aktif ve pasif duman kontrol tablosu tasarımı, uygulama ve düzenli bakımla sağlanmıştır. Zincirin bir kaybının eksikliği, tüm güvenlik riski atılabilir. Unutmayalım ki, yangınlarda en büyük tehlike, görünür bir katil olan duman ve saklanan gazlardır.

Gündelik hayatta fark etmediğimiz bu sistemler, hayatı kurtaran en önemli unsurlar olabilir. İş sağlığı ve güvenliği konusunda daha fazla bilgi için önceişgüvenliği.com ve isgmedya.com sitelerini ziyaret edebilir, YouTube kanalımıza abone olarak güncel analizlerimizi takip edebilirsiniz.

Yangın güvenliği, bilinçle başlar!